လြတ္လပ္ေရးက်ိန္စာ(အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္)အပိုင္း၆

အဂၤလိပ္ျမန္မာတတိယစစ္ပြဲျမင္ကြင္း
အေလာင္းဘုရား(၁၇၅၂-၆၀)ထူေထာင္သည့္ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္..၁၈ရာစုအကုန္၊၁၉ရာစုအစအေရာက္တြင္..အင္အားအထြဋ္
အထိပ္အသို႕ေရာက္ရွိ..
မြန္တို႕အားတိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္..ထုိ႕ေနာက္မဏိပူရ္၊ရွမ္းႏွင့္အယုဒၶယတို႕သို႕ခ်ီတက္ခဲ့..ဝင္ေရာက္လာေသာတရုတ္မ်ားအားလည္း
တိုက္ထုတ္ပစ္ခဲ့...မဏိပူရ္တြင္ျမန္မာေသြးပါ..မင္းဆက္ထူေထာင္ေပးခဲ့....
ရခိုင္ႏွင့္အာသံတို႕အားဆက္လက္သိမ္းပိုက္ေသာအခါ..အိႏိၵယရွိျဗိတိသွ်တို႕ႏွင့္...စတင္ရင္ဆိုင္ရ..

သိမ္းပိုက္ခံေဒသမ်ားမွ..ပုန္ကန္သူမ်ား..ျဗိတိသွ်ပိုက္နက္အတြင္းလူသူလက္နက္စုေဆာင္းၾက၍..နယ္စပ္ျပသနာမ်ားစတင္လာ..
ထုိ႕ေၾကာင့္အိႏၵိယနယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္ျမန္မာတပ္မ်ားျဖန္႕ခ်ထားခိုင္းရာမွ..ျဗိတိသွ်တို႕အင္းအားျပည့္တံု႕ျပန္လာ..
ႏွစ္၇၀ေက်ာ္အတြင္းတစ္ၾကိမ္မွစစ္မရံႈးဖူး၍..ျမန္မာတို႕မိမိကိုယ္ကုိအလြန္အမင္းအထင္ၾကီး..ျဗိတိသွ်တို႕အားအထင္ေသး..
ဘၾကီးေတာ္မင္းလက္ထက္...ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ၁၈၂၄တြင္စတင္..၁၈၂၆တြင္ျပီးဆံုး..

ကြပ္ကဲသူဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား
(ျဗိတိန္)Charles-Grantႏွင္Archibald-Campbell
(ျမန္မာ)သာယာဝတီမင္းသားႏွင့္မဟာဗႏၶဳလ(က်ဆံုး)

ရာႏၱပိုစာခ်ဳပ္အရ.အသံ၊မဏိပူရ္၊ရခိုင္ႏွင့္တနၤသာရီတို႕အားျမန္မာတို႕ေပးလိုက္ရ..
သို႕ေသာ္ျမန္မာတို႕အရံႈးမွသင္ခန္းစာမယူပဲ..ဝါလံုးေခါင္းထဲဆက္လက္လသာေနခဲ့ၾက..စစ္လက္နက္နည္းပညာမ်ားေခတ္ေနာက္
က်ေနသည္ကို...တိုးတက္ေအာင္မၾကိဳးပမ္းခဲ့..
"ေရႊနားေတာ္မသာယာေအာင္ျပဳသည္"ဟုဆိုကာ..ရဲ႕ရင့္စြာ၊သစၥာရွိစြာအမႈထမ္းခဲ့သည့္စစ္ရံႈးတပ္မႈဴးမ်ားအားကြပ္မ်က္ပစ္ခဲ့..

၁၈၃၇တြင္သာယာဝတီမင္း၊အစ္ကိုျဖစ္သူဘၾကီးေတာ္အားျဖဳတ္ခ်ျပီးနန္းတက္လာခဲ့..ပထမစစ္တြင္ကိုယ္တုိင္တိုက္ခဲ့သူသာယာ
ဝတီမင္းမွာ..ေခါင္းမာ..ျပီးအက်ိဳးအေၾကာင္းမစဥ္းစားတတ္သည္မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္ဟု..ျဗိတိသွ်တို႕ကျမင္...
ျဗိတိသွ်ကုန္သည္မ်ားအားဖိႏွိပ္၊နယ္စပ္ျပသနာမ်ားစတင္လာျပန္...
ပုဂံမင္းလက္ထက္တြင္ျဗိတိသွ်ေရတပ္ဗိုလ္ႏွစ္ဦးအားလူသတ္မႈျဖင့္ဝရမ္းမပါပဲဖမ္းဆီးခဲ့..၁၈၅၂ပုဂံမင္းမွရႏၱပိုစာခ်ဳပ္အားခ်ိဳး
ေဖါက္လာဟုဆို..
ဒုတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္၁၈၅၂တြင္ျဖစ္ပြား...၁၈၅၃တြင္အဆံုးသတ္..

ကြပ္ကဲသူဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား
(ျဗိတိန္)Commodore-Lambert
(ျမန္မာ)မဟာဗႏၶဳလ၏သားျဖစ္သူ

ေအာက္ျမန္မာျပည္ဆံုးရႈံးသြားျပီး..ျဗိတိသွ်-ဘားမားအျဖစ္..ျဗိတိသွ်-အိႏၵိယ၏ျပည္နယ္ၾကီးျဖစ္လာ...

ပုဂံမင္းအာဆက္ခံသူမင္းတုန္းမင္း(၁၈၅၃-၇၈)လက္ထက္တြင္ျဗိတိသွ်တို႕ႏွင့္ဆက္ဆံေရးေကာင္းခဲ့
ထို႕အျပင္..ျပင္သစ္ႏွင့္အီတာလွ်ံမ်ားအားလည္းကူးသန္းေရာင္းဝယ္ခြင့္ျပဳခဲ့....
ျပင္သစ္တုိ႕ၾသဇာလႊမ္းလာမည္ကိုျဗိတိသွ်တို႕စိုးရိမ္လာသည္သာမက..ဗန္ေမာ္မွတရုတ္ျပည္ထိလမး္ေဖါက္လို၍အထက္ျမန္မာ
ျပည္အားသိမ္းရန္...အေၾကာင္းရွာေနခဲ့...
သီေပါမင္း(၁၈၇၈-၈၅)လက္ထက္တြင္ဘံုေဘဘားမားသစ္ကုမၸဏီအားဒဏ္ရိုက္...ထိုအခါ..ျဗိတိသွ်တို႕မွသီေပါမင္းအားလက္
ေအာက္ခံမင္းသားတစ္ပါးကဲ့သို႕ခ်ိဳးႏွိမ္ေရးသားထားသည့္..ရာဇသံကိုပို႕လိုက္...
သီေပါမင္းနန္တက္စ..ျဗိတိသွ်တို႕မွမင္းညီမင္းသား၈၀ေက်ာ္အားသတ္ျခင္းကိုရံႈခ်ကတည္းကသီေပါမင္းမွာလြန္စြာေဒါသထြက္..
ထို႕ေၾကာင့္ရာဇသံအားေအာက္ပါအတိုင္းတုန္႕ျပန္ေၾကာင္း..၁၈၈၆တြင္အဂၤလိပ္ပါလီမန္သို႕တင္သြင္းသည့္..
"Correspondence relating to Burmah"
တြင္ေရးသားထား...

"အဂၤလိပ္ကုလားအရိုင္းအစိုင္းေတြ။အမ်ိဳး၊ဘာသာ၊သာသနာကိုအၾကိမ္ၾကိမ္ေစာ္ကား။စစ္မက္ျပဳမည္ဟုျခိမ္းေျခာက္။ဘာသာသာသ
နာကိုေစာင့္ေရွာက္တဲ့ဘုရင္..ကိုယ္ေတာ္တိုင္ဆင္စီး၊ဆင္တပ္၊ျမင္းတပ္၊အေျမွာက္တပ္၊စစ္သည္ဗိုလ္ပါအေပါင္းျခံရံလွ်က္၊ၾကည္းတပ္
ေရတပ္မ်ားနဲ႕နင္တို႕ကုလားႏိုင္ငံကိုသိမ္းပိုက္ပစ္မယ္"

ျမန္မာမင္းဆက္၏ေနာက္ဆံုးကာလျဖစ္ျပီး၊ျပင္သစ္တိုထံ႕မွမည္သည့္အကူအညီအမွန္တကယ္မရခဲ့...
၁၈၈၅ႏိုဝင္ဘာတြင္တတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္စတင္...
စစ္ပြဲမွႏွစ္ပတ္သာၾကာခဲ့ျပီး...၁၈၈၆ဇန္နဝါရီ၁ရက္ေန႕တြင္အထက္ျမန္မာျပည္ျဗိတိသွ်တို႕လက္ေအာက္ေရာက္...
တတိယစစ္ပြဲအားအဂၤလိပ္အရာရွိGearyမွေအာက္ပါအတိုင္းမွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့....

"စစ္ပြဲတစ္ပြဲႏွင့္မတူ..လမ္းေလွ်ာက္ခ်ီတက္ပြဲၾကီးႏွင့္သာတူ၊ဗမာတို႕စစ္အတြက္တကယ္ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္မထား၊စစ္ျဖစ္လာမယ္ဆို
တာသူတို႕ထင္မထားၾက။ေနာက္ဆံုးရာဇသံဆိုတာလည္းနားမလည္..အင္မတန္အေရးၾကီးတဲ့ကိစၥကို၅ရက္အတြင္းအေၾကာင္းျပန္။
ဒါမ်ိဳးတစ္ခါမွမၾကားဖူး..ကင္းဝန္တစ္ေယာက္သာလက္နက္နဲ႕ေျဖရွင္းလို႕မရဆိုတာနားလည္..ေတြ႕ဆံုညွိႏိႈင္းမွသာေကာင္းလာ
မယ္ဆုိတာသူသိ..အဂၤလိပ္တပ္ေတြခ်ီတက္လာေတာ့..ျပန္ခံမတိုက္ရန္ဘုရင္ကိုအၾကံေပး..အဲလိုဆိုအဂၤလိပ္တို႕အာဏာအခ်ိဳ႕ကန္႕
သတ္ျပီး..သီေပါဘုရင္ကိုသလြန္ေပၚျပန္တင္ေပးမည္ဟုသူကယံုၾကည္...."


ဆက္ရန္